Trong phỏng vấn với The Sunday Times, Donald Tusk nêu di cư là mối đe dọa lớn với phương Tây và Liên minh châu Âu, cho rằng cách diễn giải cứng nhắc và mở rộng của Công ước châu Âu về Nhân quyền (Europejska Konwencja Praw Człowieka) là một phần của vấn đề. Dù người phát ngôn chính phủ khẳng định Ba Lan không có kế hoạch rút khỏi văn kiện này, giọng điệu phát biểu khiến một phần liên minh cầm quyền bối rối.

Tờ báo mô tả Ba Lan cùng Ý và Đan Mạch thúc đẩy cải cách Tòa án Nhân quyền châu Âu (Europejski Trybunał Praw Człowieka), đồng thời ghi nhận Tusk tỏ ra thiện cảm với đề xuất cứng rắn của Đảng Reform của Nigel Farage (Partia Reform Nigela Farage’a) và Đảng Bảo thủ (Partia Konserwatywna) ở Vương quốc Anh. Phát ngôn gây tranh cãi của ông: nếu 46 nước ký kết không thể thống nhất cải cách, giải pháp hợp lý là rút khỏi. Adam Szłapka nói đây là trả lời cho tranh luận tại Anh, không nhằm vào Ba Lan. Bên trong Bộ Tư pháp (Ministerstwo Sprawiedliwości) và trong hàng ngũ liên minh, phát biểu vẫn gây dậy sóng.

Anna Maria Żukowska từ Đảng Lewica (Lewica) chỉ trích Tusk, nhắc việc ông cùng Giorgia Meloni ký thư chung về chủ đề này và đặt nghi vấn ông chiều theo Đảng Konfederacja (Konfederacja). Bà coi Công ước là nền tảng của châu Âu hiện đại; rút khỏi sẽ là đoạn tuyệt truyền thống bảo vệ quyền con người, thậm chí mở đường cho thực tiễn như nhà tù Guantanamo trong vấn đề trục xuất. Bà cho rằng phát biểu vượt quá “chủ nghĩa dân túy”, so sánh với Trump, nhấn mạnh quyền được xét xử công bằng và tỏ ra khó hiểu vì sao thủ tướng tự khơi mào chủ đề này.

Tusk đồng thời thừa nhận tính nhạy cảm của lập luận, nói vai trò của ông là khuyến khích các lãnh đạo làm nhiều hơn những gì các công ước cho phép. Ông biết điều đó “nghe hơi lạ” với một người từng đấu tranh cho nhân quyền, nhưng nhấn mạnh chính trị phải dựa trên thực tế, không chỉ trên ước vọng.

Giới luật gia phản ứng gay gắt. Luật sư Agata Bzdyń cảnh báo mọi chính phủ đều dễ coi nhân quyền là chướng ngại và việc “cải cách” không thể nhằm hạn chế quyền, vì đó sẽ là bước thụt lùi nguy hiểm gợi nhớ những gì dẫn tới Thế chiến II. Witold Zontek từ Khoa Luật Hình sự Đại học Jagielloński (Uniwersytet Jagielloński) coi việc nói đến khả năng rút khỏi đã là rất nguy hiểm.

Trái lại, giáo sư Patrycja Grzebyk của Đại học Warszawa (Uniwersytet Warszawski) cho rằng Ba Lan không có ý định rút khỏi Công ước; phát biểu của Tusk giống một cách gây sức ép lên Europejski Trybunał Praw Człowieka và đường lối án lệ của tòa. Bà nhắc Công ước, được Ba Lan chấp nhận năm 1993, là then chốt trong định hướng phương Tây sau chuyển đổi; các phát biểu kiểu này từng xuất hiện khi án lệ gây tranh cãi và khó thi hành.

Theo bà Grzebyk, chính phủ hiện làm việc để cải thiện thực thi phán quyết của Europejski Trybunał Praw Człowieka. Bà xem lời Tusk như một biện pháp tu từ nhằm thúc đẩy đối thoại giữa tòa và các quốc gia; nếu là lời của một luật gia thì đáng lo hơn, nhưng từ một chính trị gia có thể coi là động thái ngoại giao. Dù gây bất ngờ, các hành động khác của chính phủ cho thấy sự gắn bó với Europejska Konwencja Praw Człowieka và thiện chí thi hành án lệ.