Đông Nam Á năm nay hứng chịu bão lũ bất thường với thiệt hại lớn: số người chết do lũ và sạt lở ở Indonesia, Sri Lanka và Thái Lan đã vượt 1.500, tuần này còn hơn 800 người mất tích. Ở Indonesia, nước phá hủy cầu đường, cô lập làng mạc; hàng nghìn người ở Sri Lanka thiếu nước sạch, còn thủ tướng Thái Lan thừa nhận phản ứng chưa thỏa đáng. Malaysia vẫn gượng dậy sau đợt lũ thuộc loại nặng nhất lịch sử khiến ba người thiệt mạng và hàng nghìn người mất nhà, trong khi Việt Nam và Philippines trải qua một năm bão lũ tàn phá với hàng trăm nạn nhân.

Những hiện tượng tưởng như chưa từng có này đúng với cảnh báo lâu nay của giới khí hậu học về một “chuẩn mực mới” đầy bão dữ, lũ lụt và tàn phá. Jemilah Mahmoodová, lãnh đạo Trung tâm Sức khỏe Hành tinh thuộc Đại học Sunway (Sunwayská univerzita) ở Kuala Lumpur, nhận định Đông Nam Á cần chuẩn bị cho việc thời tiết cực đoan tiếp diễn và có thể trầm trọng hơn vào năm 2026 và các năm sau.

Diễn biến khí hậu năm ngoái đã tạo nền cho cực đoan thời tiết năm nay. Mức CO2 trong khí quyển năm 2024 tăng mạnh nhất kể từ khi có số liệu, theo Tổ chức Khí tượng Thế giới (Svetová meteorologická organizácia), đẩy nhanh biến đổi khí hậu và làm thời tiết khắc nghiệt hơn. Châu Á ấm lên gần gấp đôi mức trung bình toàn cầu; đại dương ấm cung cấp nhiều năng lượng cho bão, làm mưa lớn hơn, còn mực biển dâng khiến triều cường dữ dội hơn, theo nhà khoa học Benjamin Horton.

Bão đến muộn, nối đuôi nhau khi các dòng khí quyển và đại dương bị xáo trộn, thời gian nước ấm kéo dài làm mùa bão tăng. Lượng ẩm cao giúp bão hình thành nhanh; dù tổng số bão có thể không tăng mạnh, sức gió và độ khó lường lại tăng. Sự bất định và cường độ gần đây khiến các chính phủ quá tải, theo Aslam Perwaiz của Trung tâm Chuẩn bị Ứng phó Thảm họa châu Á (Ázijské stredisko pre pripravenosť na pohromy (ADPC)), do xu hướng chú trọng ứng phó hơn là chuẩn bị; ông cảnh báo thời gian chuẩn bị cho thảm họa sẽ ngày càng ít.

Phát triển thiếu kiểm soát làm suy yếu hệ sinh thái, khiến thiệt hại lũ lụt nặng thêm, Sandun Thudugala từ tổ chức phi lợi nhuận LST ở Sri Lanka cho biết; quốc gia này cần thay đổi cách xây dựng và quy hoạch, chấp nhận thời tiết cực đoan như bình thường mới. Ở Indonesia, các video cho thấy gỗ lớn bị nước cuốn, gợi ý vai trò của nạn phá rừng; Global Forest Watch (Global Forest Watch) ước tính các tỉnh Aceh, Bắc Sumatra và Tây Sumatra đã mất khoảng 19.600 km2 rừng từ năm 2000, cũng là nơi bị lũ tàn phá nặng. Giới chức bác bỏ cáo buộc phá rừng ồ ạt, nói số gỗ có vẻ cũ và có thể từ nông dân.

Trước lời kêu cứu của các nước chịu tác động khí hậu, tại hội nghị khí hậu toàn cầu COP30 tháng trước ở Brazil, các nước giàu cam kết tăng gấp ba tài chính hỗ trợ thích ứng cho các nước đang phát triển, nhưng vẫn thấp xa nhu cầu và chưa chắc giải ngân. Thomas Houlie của Viện khoa học và chính sách Climate Analytics (Climate Analytics) nhận định Đông Nam Á đang ở ngã rẽ khí hậu: mở rộng năng lượng tái tạo nhưng vẫn phụ thuộc lớn vào nhiên liệu hóa thạch; thực tế này là lời nhắc nhở khắc nghiệt về hệ quả của khủng hoảng khí hậu.