Trên Air Force One, Donald Trump thông báo Mỹ và Trung Quốc đạt thỏa thuận thương mại kéo dài một năm nhằm hạ nhiệt căng thẳng, trong đó Bắc Kinh cam kết tạm thời không siết xuất khẩu kim loại đất hiếm. Thuế nhập khẩu bình quân với hàng Trung Quốc giảm từ 57% xuống 47%. Trump nói không bàn về Đài Loan và dự kiến thăm Trung Quốc vào tháng 4 năm sau.

Thỏa thuận diễn ra sau giai đoạn leo thang: tháng 10 Bắc Kinh tạm nới lỏng kiểm soát đất hiếm, nhưng đầu tháng 11 lại siết trở lại đúng ngày hết hiệu lực đình chiến thuế quan, được coi là sức ép lên Washington. Trump đáp trả bằng đe dọa áp thuế 100% lên toàn bộ hàng Trung Quốc. Vòng đàm phán thứ năm tại Kuala Lumpur được Mỹ gọi là “tiến bộ đáng kể”, còn phía Trung Quốc cho rằng phía Mỹ chưa nhượng bộ thực chất.

Kim loại đất hiếm gồm 17 nguyên tố thiết yếu cho smartphone, pin, laser, linh kiện ô tô và vũ khí thế hệ mới, được ví như “dầu mỏ của thế kỷ XXI”. Theo báo cáo “Managing Disruption Risk From Rare Earths and Other Critical Minerals” của Goldman Sachs, Trung Quốc nắm 69% khai thác, 92% tinh luyện và gần 98% sản xuất nam châm dựa trên đất hiếm toàn cầu. Rủi ro hạn chế xuất khẩu lớn nhất nằm ở samari, than chì, luteti và terbi; samari là chìa khóa cho nam châm samari–coban (SmCo) dùng trong hàng không.

Sự khan hiếm và giá trị chiến lược còn phản ánh qua các vụ buôn lậu. Cơ quan chức năng Trung Quốc đã chặn 25 tấn bột nam châm ngụy trang thành “keo dán gạch”, dự kiến tuồn tới Lockheed Martin đang bị Bắc Kinh trừng phạt; lượng này có thể dùng cho linh kiện của tới 500 tiêm kích F-35. Từ năm nay, buôn lậu đất hiếm ở Trung Quốc có thể bị tử hình.

Tuyên bố của Trump được xem là hưu chiến mang tính chiến thuật: Mỹ muốn thu hẹp thế áp đảo của Trung Quốc trong công nghệ cao, còn Bắc Kinh tìm cách giữ vị thế nhà cung ứng tài nguyên chiến lược. Cuộc gặp bên lề Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á–Thái Bình Dương (APEC) tại Hàn Quốc vượt ra ngoài câu chuyện thuế quan, phản ánh cuộc đua giành quyền kiểm soát tương lai công nghệ, nơi cả fentanyl lẫn đất hiếm trở thành quân cờ địa chính trị.