Thông tin từ Tin tức Seznam (Seznam Zprávy) cho biết Ivan Bednárik không có bằng đại học. Về pháp lý đây không phải vấn đề, dù thiếu văn bằng có thể bị khai thác theo nhu cầu chính trị. Thói quen xã hội coi trọng bằng cấp khiến đề tài dễ gây tranh luận.

Gần đây còn nhớ Tổng thống Zeman từng do dự bổ nhiệm Jan Lipavský vì chỉ có học vị cử nhân, trong khi Jan Hamáček đã điều hành Bộ Nội vụ chỉ với bằng trung học. Kỳ vọng là Bednárik nếu gặp khó thì do công việc, không phải vì thiếu bằng.

Chức vụ bộ trưởng trước hết là vai trò chính trị, không phải chức danh ‘chuyên gia trên ghế bộ trưởng’. Luật gia Ondřej Preuss nhấn mạnh tiêu chí phù hợp là trách nhiệm, kinh nghiệm và cảm quan quyết định hơn là văn bằng, dù bằng đại học đã thành tập quán.

Lịch sử cho thấy nhiều tập quán không phải quy tắc bắt buộc: giáo hoàng thường được chọn từ Hồng y, nhưng luật giáo hội cho phép bất kỳ linh mục trên 35 tuổi. Tương tự, một bộ trưởng chỉ có bằng trung học về nguyên tắc không trái lệ; trường hợp Hamáček chứng tỏ tranh cãi hiếm khi xoay quanh học vị.

Nhìn lại thời Cộng hòa Masaryk, Antonín Švehla – thủ tướng ba nhiệm kỳ, bậc thầy kết nối và thỏa hiệp, từng mở rộng liên minh với các đảng của người Đức – cũng không có bằng đại học, xuất thân địa chủ. Ông từng đùa rằng ở trang trại có con bê uống sữa hai bò mà vẫn chỉ thành bò đực, hàm ý bằng cấp không tự tạo ra năng lực.

Quan hệ giữa học vấn hình thức và hiệu quả chính trị không tuyến tính: nhiều bằng cấp không mặc nhiên đem lại thành tích, nhưng cũng không thể thần thánh hóa ‘trường đời’ như giải pháp thay thế cho mọi văn bằng.

Xa hơn trong lịch sử, nhà lãnh đạo biết chữ đầu tiên được nêu là Marobud, được giáo dục ở La Mã. Vị quân vương mù chữ cuối cùng là Jan Lucemburský, say mê phẩm chất hiệp sĩ nhưng vẫn bảo đảm vương quyền cho con trai Karel, cho thấy học vấn và năng lực lãnh đạo không luôn trùng khít.