Năm 2025, làn sóng mua vàng của các ngân hàng trung ương tiếp tục mạnh mẽ. Theo World Gold Council, ba năm liền lượng mua ròng đều vượt 1.000 tấn, tổng dự trữ đạt khoảng 36.000 tấn, sát đỉnh lịch sử thập niên 1960. Một nghiên cứu của European Central Bank cho thấy năm 2024 vàng chiếm 20% dự trữ, vượt tài sản định danh bằng EUR (16%) – lần đầu trong hơn 25 năm.

Động lực chính đến từ căng thẳng địa chính trị, rủi ro trừng phạt và chuỗi cú sốc kinh tế: chiến tranh Nga–Ukraine, lạm phát cao, và chiến tranh thuế dưới thời Donald Trump làm gia tăng bất định, thậm chí tạo môi trường “stagflation” tại Mỹ. Trải nghiệm đóng băng dự trữ của Nga thúc đẩy các nước giảm phụ thuộc vào ngoại tệ, tăng tài sản tự kiểm soát. Vàng không mang rủi ro tín dụng, có thanh khoản toàn cầu, phòng hộ lạm phát tốt hơn trái phiếu và giúp hạ rủi ro tỷ giá.

Xu hướng mua tập trung ở các nền kinh tế dự trữ lớn: China, Turkey, Poland, India và Russia (dù dữ liệu chính thức của Nga gián đoạn từ khi nổ ra chiến sự). Hungary cũng tăng mạnh lên 110 tấn, còn Poland mới công bố giao dịch 67 tấn. Điểm ngoặt thực chất bắt đầu từ 2018 khi chiến tranh thương mại bùng phát và chu kỳ thắt chặt định lượng dừng lại; từ đó, mua ròng bền bỉ qua đại dịch và các cú sốc tiếp theo.

Về tác động cơ cấu, Financial Times ước tính đầu tháng 9 giá trị vàng do ngân hàng trung ương nắm giữ đạt khoảng 4.200 tỷ USD, có lúc vượt giá trị trái phiếu Kho bạc Mỹ họ nắm giữ (khoảng 3.920 tỷ USD). Tuy vậy, phần lớn là hiệu ứng giá khi vàng tăng 40–45% trong 2025, trong khi lượng nắm giữ chỉ nhích nhẹ. USD vẫn là nhóm tài sản chi phối vì ngoài trái phiếu, dự trữ còn nhiều công cụ USD khác. Dù xu hướng đa dạng hóa là có thật và diễn ra dần dần, quy mô dịch chuyển vẫn nhỏ hơn hình ảnh một số biểu đồ lan truyền; đồng thời, chính hoạt động mua của các ngân hàng trung ương cũng góp phần đẩy giá vàng. So với giai đoạn hậu Bretton Woods khi vàng bị thu hẹp, mức tích lũy hiện nay đã áp sát các mốc lịch sử nhưng chưa đồng nghĩa với một sự thoát ly toàn diện khỏi USD.