Bản Chiến lược An ninh Quốc gia (National Security Strategy, NSS) mới của Mỹ gây chấn động châu Âu khi mô tả lục địa này như một “vùng thất bại”, cảnh báo suy thoái kinh tế và “viễn cảnh u ám về sự diệt vong của nền văn minh”, thậm chí khẳng định trong 20 năm châu Âu sẽ khó nhận ra nếu xu hướng hiện tại tiếp diễn. Văn bản kêu gọi châu Âu chấm dứt di cư, chủ yếu nhắm tới người xin tị nạn từ các nước Hồi giáo, và phá vỡ trật tự quen thuộc của các chính quyền Mỹ trước đây khi thay giá trị chung và liên minh đa phương bằng bản sắc quốc gia, tính đồng nhất sắc tộc và chủ nghĩa vị kỷ kinh tế.

Tại Berlin, một đoạn gây báo động vì ám chỉ ủng hộ các đảng “yêu nước” và chính phủ hoài nghi Liên minh châu Âu, được hiểu là tạo lợi thế cho Đảng Alternative für Deutschland (AfD), cũng như Orbán hay Le Pen, thậm chí như trợ lực vận động cho Weidel. Cùng lúc, Washington tuyên bố không còn “truyền đạo” ở thế giới Hồi giáo: không thúc đẩy dân chủ, không quảng bá xã hội tự do; Trung Đông chỉ được xem như địa bàn đầu tư.

Đối với châu Âu, NSS đòi áp “chuẩn Mỹ” về kiểm soát biên giới và “giảm thiểu rủi ro văn hóa” do di cư ồ ạt. Một giáo sư tại Đại học George Mason (George Mason University) gọi bản chiến lược là sự pha trộn giữa oán hận, khẩu hiệu đối nội và mệt mỏi địa chính trị, trong khi một nhà ngoại giao châu Âu mỉa mai đây là văn bản vận động in trên giấy tiêu đề của Nhà Trắng (White House).

Về nội dung an ninh, Nga chỉ xuất hiện thứ yếu và giới tinh hoa châu Âu bị quy trách trong chiến tranh Ukraine vì phớt lờ mong muốn hòa bình của “đa số lớn”. Trung Quốc không còn là đối thủ hệ thống mà chỉ là thách thức kinh tế; di cư bị nâng lên thành mối đe dọa số một; cánh cửa mở rộng Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) khép lại. Sử gia Timothy Snyder gọi đó là “phủ nhận thực tại”, khi NATO bị hạ xuống “nền tảng tùy chọn” và một số thành viên còn bị quở trách vì “từ bỏ di sản văn hóa”.

Khái niệm chia sẻ gánh nặng được thay bằng “chuyển gánh nặng”: các nước thành viên được yêu cầu chi 5% GDP cho quốc phòng, cùng tuyên bố thời kỳ Mỹ “gánh cả trật tự thế giới như Atlas” đã qua. Mọi đoạn về di cư, bản sắc, giới và tôn giáo vang vọng khẩu hiệu tranh cử Cộng hòa, kèm cảnh báo nước ngoài thao túng hệ thống nhập cư để gây dựng khối cử tri trung thành với lợi ích ngoại bang.

Dấu ấn của Phó tổng thống JD Vance, Ngoại trưởng Marco Rubio và Stephen Miller hiện rõ trong việc quy kết đa dạng, công bằng và hòa nhập là nguồn cơn suy thoái thể chế và là vấn đề an ninh quốc gia. Văn bản khẳng định “kết thúc thời đại di cư ồ ạt”, coi an ninh biên giới là then chốt, hướng tới hợp tác giữa các quốc gia có chủ quyền để chặn các dòng người “gây bất ổn” và siết chặt tiêu chuẩn tiếp nhận, với hình ảnh lực lượng Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan (ICE) truy quét người nhập cư trái phép như một chuẩn mực mong muốn áp dụng cả ở châu Âu.

Phản ứng tại Quốc hội (Congress) gây chia rẽ: Đảng Dân chủ gọi đây là “tuyên truyền chống châu Âu”, các nghị sĩ Cộng hòa ôn hòa lo ngại hệ lụy ngoại giao, còn một số thượng nghị sĩ thân Trump thừa nhận ngôn từ quá gay gắt. NSS được xem là sự quay lưng với trật tự tự do, báo hiệu tách rời địa chính trị và rạn nứt văn hóa: một cuộc “ly hôn theo từng phần” với châu Âu, trong đó Washington là bên nộp đơn.