Ngược lại, những hàng xóm ít được ưa chuộng nhất là người nước ngoài đến từ các quốc gia xa Séc cả về văn hóa lẫn địa lý, và từng đi qua Séc trong thời kỳ khủng hoảng di cư để đến các nước phương Tây. Sau cuộc xâm lược của Nga vào Ukraine, người Nga cũng tụt hạng trong bảng xếp hạng này. Bộ phận dữ liệu của Aktuálně.cz cho biết.
Người Séc không muốn có hàng xóm là người Afghanistan, Sudan, Syria hay người Ả Rập. Những dân tộc đến châu Âu chủ yếu trong làn sóng tị nạn được xếp ở cuối bảng khảo sát của công ty STEM. Đáng chú ý, trong đánh giá “coi là hoàn toàn không thể chấp nhận được” khi có hàng xóm thuộc dân tộc đó, người Afghanistan thậm chí còn bị xem tiêu cực hơn cả người Romani, vốn lâu nay luôn đứng cuối trong thống kê.
Theo các nhà xã hội học, một trong những nguyên nhân của sự thay đổi này lại nằm ở chỗ người Séc hầu như không có nhiều trải nghiệm trực tiếp với các dân tộc này. So với các nước phương Tây giàu có hơn, số lượng người nước ngoài sinh sống tại Séc ít hơn. “Khi có những người đến từ những nơi mà người Séc không biết, yếu tố sợ hãi cái chưa quen thuộc đóng vai trò nhất định,” giải thích Nadya Jaworsky, giáo sư xã hội học người Mỹ đang giảng dạy tại Đại học Masaryk ở Brno.
Một yếu tố khác có thể ảnh hưởng đến quan điểm của người Séc là chủ nghĩa bài Hồi giáo (Islamophobia). “Điều này khá mạnh ở Séc, ngạc nhiên là chính vì chúng ta có cộng đồng Hồi giáo rất nhỏ. Thêm vào đó, chúng ta từng có hai nhiệm kỳ liên tiếp với một trong những tổng thống bài Hồi giáo nhất ở châu Âu – Miloš Zeman,” nhà xã hội học Karel Černý thuộc Khoa Nhân văn, Đại học Karlova ở Praha nhận định.
Cũng vì người Séc ít tiếp xúc trực tiếp với người nước ngoài, nên thái độ đối với vấn đề di cư chủ yếu bị ảnh hưởng bởi thông tin trên mạng xã hội hơn là từ trải nghiệm cá nhân – và vì vậy thường tiêu cực hơn.
Người Slovakia và người Anh đứng đầu
Ở đầu bảng xếp hạng, hàng xóm được người Séc ưa chuộng nhất là người Slovakia, người Anh và người Mỹ. Người Slovakia được chấp nhận vì hai dân tộc có nhiều trải nghiệm chung từ thời cùng sống trong một quốc gia, còn với người nước ngoài đến từ các nước phát triển, người Séc vốn có cái nhìn tích cực lâu dài.
Tình hình chính trị những năm gần đây, chẳng hạn Donald Trump ở Mỹ hay Robert Fico ở Slovakia, cũng không làm thay đổi thực tế này. Tuy nhiên, mặc dù người Séc thích những dân tộc đó làm hàng xóm, mức độ ủng hộ dành cho chính các quốc gia này lại giảm sút.
Quan điểm đối với từng quốc gia không phải lúc nào cũng phản ánh trực tiếp thái độ với người dân nước đó đang sinh sống tại Séc. Nhưng có một ngoại lệ rõ ràng liên quan đến cuộc chiến ở Ukraine. Trước khi Nga xâm lược, người Nga ở Séc được chấp nhận nhiều hơn người Ukraine, nhưng sau đó tình thế đã đảo ngược. Giờ đây, 46% người Séc sẵn sàng nhận người Ukraine làm hàng xóm, trong khi chỉ chưa đến một phần ba chấp nhận người Nga.
Người Việt như người nhà
Sự thay đổi lớn nhất trong thái độ lại đến từ người Việt Nam. Vào thập niên 1990, chưa đến 10% người Séc muốn có hàng xóm là người Việt. Nhưng sau 30 năm chung sống, con số này đã tăng lên tới 73%. “Trong con mắt đa số người Séc, người Việt là một cộng đồng nhập cư hội nhập khá tốt, và mức độ được ưa thích ngày càng tăng,” nhóm nghiên cứu nhận định.
Sự hội nhập của cộng đồng người Việt được thúc đẩy nhờ vào việc Việt Nam từng là một trong những nước nhận nhiều viện trợ phát triển từ Tiệp Khắc. “Trong giai đoạn 1956–1989, hàng chục nghìn người Việt đã đến đây để nâng cao trình độ theo một số hiệp định song phương,” giáo sư Nadya Jaworsky cho biết.
Với người Séc, người Việt là một nhóm quen thuộc. “Khi chúng ta đã có trải nghiệm trực tiếp với một cộng đồng, xã hội sẽ trở nên khoan dung và khá cởi mở,” nhà khoa học chính trị Lukáš Jelínek nhận định.
Hơn nữa, cộng đồng người Việt – hiện là dân tộc thiểu số lớn thứ ba tại Séc – còn được biết đến với hình ảnh chăm chỉ, cần mẫn trong những ngành nghề mà người Séc không mấy mặn mà. Trong khi đó, đối với nhiều dân tộc khác, người Séc thường không nhìn thấy những đóng góp tích cực. Theo khảo sát Eurobarometer về thái độ với người nhập cư trong các nước EU, Cộng hòa Séc là nước có thái độ bác bỏ mạnh mẽ nhất trong số 27 quốc gia thành viên.
“Xã hội Séc vẫn còn rất đồng nhất. Người dân khá bảo thủ và lo ngại nhiều về sự ổn định trật tự khi đối mặt với vấn đề di cư,” nhà xã hội học Jaromír Mazák từ công ty STEM xác nhận.
Một bộ phận chính trị cũng lợi dụng xu hướng này. “Nhiều chính trị gia khai thác khéo léo bằng cách khẳng định rằng chính phủ phải ưu tiên chăm lo cho ‘người của chúng ta’ trước rồi mới đến ‘người ngoài’,” nhà khoa học chính trị Jelínek bổ sung.
