Châu Âu đang ngày càng phân hóa về đổi mới sáng tạo, với Thụy Sĩ, các nước Scandinavia và Hà Lan là những quốc gia hiếm hoi có thể cạnh tranh với Mỹ và vượt qua Trung Quốc trong lĩnh vực này. Theo bảng xếp hạng Global Innovation Index 2025, sáu quốc gia châu Âu nằm trong top 10 toàn cầu về đổi mới, cùng với Mỹ, Hàn Quốc, Singapore và Trung Quốc. Thụy Sĩ giữ vị trí số một thế giới, tiếp theo là Thụy Điển, còn Mỹ xếp thứ ba. Các nước như Anh, Phần Lan, Hà Lan và Đan Mạch cũng góp mặt trong top đầu, trong khi Đức đã bị loại khỏi nhóm này.

Sự thành công của các quốc gia dẫn đầu dựa trên nhiều yếu tố như đầu tư mạnh mẽ vào nghiên cứu, chất lượng các trường đại học hàng đầu thế giới, môi trường pháp lý ổn định, dễ tiếp cận vốn và sự hiện diện của các doanh nghiệp đổi mới sáng tạo lớn. Các trường đại học như ETH Zürich của Thụy Sĩ, Đại học Quốc gia Singapore hay các trường ở Delft và Amsterdam của Hà Lan đều nằm trong top đầu thế giới, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp và nhân tài phát triển. Ngoài ra, các quốc gia này còn sở hữu những công ty công nghệ, dược phẩm và sản xuất chip hàng đầu toàn cầu.

Ngược lại, phần lớn các nước châu Âu khác, đặc biệt là Trung và Đông Âu, vẫn tụt hậu về đổi mới sáng tạo, thậm chí xếp sau cả các nước Nam Âu như Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha hay Malta. Nguyên nhân chủ yếu là thiếu trường đại học đẳng cấp quốc tế, khó tiếp cận vốn cho start-up và thị trường tài chính chưa phát triển cho các ngành đổi mới. Ví dụ, Cộng hòa Séc chỉ đứng thứ 31, với điểm yếu lớn nhất là thiếu vốn đầu tư mạo hiểm và thị trường tài chính chưa đủ tinh vi để hỗ trợ các doanh nghiệp sáng tạo.

Để vươn lên nhóm dẫn đầu, các nước cần tập trung phát triển trường đại học xuất sắc, cải thiện môi trường đầu tư và tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp đổi mới. Nếu không, họ sẽ tiếp tục mắc kẹt trong bẫy thu nhập trung bình và không thể gia nhập nhóm các quốc gia giàu mạnh nhất thế giới.